تاریخ چراغ راه آینده است و داده های تاریخی، همانند مواد حیاتی لازم بدن، امکان حیات اجتماعی، درک شرایط و پاسخگویی بدانها را ممکن می سازند. اما داده های تاریخی همانند مواد خامند که تا زمانی که در ظرف تجزیه و تحلیل علمی پخته نشده اند و بار نیامده اند، نه قابل مصرفند و نه در صورت مصرف به تمامی جذب می گردند و دانایی و روشنگری می آفرینند. این کتاب بر آنست که داده ها و حقایق یک دوره ی معین تاریخی در موضوع توسعه ی مدرنیسم و اسلام گرایی در ایران و ترکیه را، در ظرف متدهای تحقیق جامعه شناختی در هم آمیزد، تجزیه و تحلیل کند و قابل مصرف و جذب سازد. شاید که چراغی برای راه آینده فراهم آید.
مدرنیسم به مفهوم اروپایی گرایی در امپراتوری های عثمانی و ایران، ماده ی اساسی این تحلیل تاریخی- جامعه شناختی است. این ترم مفهومی دوگانه دارد؛ از سویی به معنی نوسازی، نوزایی، تحول و توسعه ی اجتماعی است و از سوی دیگر معرف عنصر بهره کشی در دوره های کلنیالیسم و امپریالیسم است. در دوره های آغازین توسعه ی مدرنیسم در این جوامع (اتفاقی که با تقدم و تاخر چندین دهه و در نسبت های مختلف، عمدتا در طول قرن 19 آغاز شد)، نهادها و سازمان های اجتماعی این کشورها دچار تغییرات پرشتابی شدند. ساخت های سابق به فروپاشی دچار آمدند و ایستایی اجتماعی و خواب دیرینه، به ناچار، جای خود را به پویایی و بیداری ولو نسبی سپردند و نوعی فرنگ گرایی در اندام های مختلف اجتماعی جریان یافت. کتاب حاضر به توضیح این دگرگونی و تحلیل علل و عوامل پیشرفت ها و پس رفت ها می پردازد. از این راه، فروپاشی، تحول و بازسازی نهادهای مختلف اجتماعی، منجمله نهاد مذهب- شیعه گری و آخوندگری در ایران و خلیفه گری و سنی گری در عثمانی- در مرکز مطالعه قرار می گیرد.
