کتاب سیرالملوک

سیرالملوک – سیاست نامه
خواجه نظام الملک
به اهتمام هیوبرت دارک
سیاست‌نامه یا سیرالملوک، کتابی است به زبان فارسی در آیین فرمانروایی و کشورداری و اخلاق و سیاست پادشاهان پیشین، نوشتهٔ خواجه نظام‌الملک طوسی. این کتاب از آثار مهم نثر فارسی در قرن پنجم هجری است. سبک نگارش کتاب ساده و روشن و خالی از تصنع از تکلف است، و از شاهکارهای زبان فارسی به شمار می‌آید. محتوای این کتاب به فره ایزدی، سیاست‌مداری و محافظه‌کاری به عنوان راهکار و تدبیر امور باور دارد.
نظام‌الملک نگارش کتاب را به فرمان ملکشاه سلجوقی آغاز کرد و در دورهٔ سلطنت محمد بن ملکشاه (۴۹۲–۵۱۱) به پایان رسانید. (هیوبرت دارک ـ مصحح سیاست نامه ـ در مقدمه اش بر این کتاب (ص ۲۴–۲۵)، سال نگارش نیمه اول آن را ۴۷۹ هجری و سال نگارش نیمه دوم آن را ۴۸۴ هجری دانسته است). قطعه‌های گوناگون کتاب که از منابع مختلف گردآوری شده، شامل اندرزهای نویسنده، منقولات از قرآن و احادیث و گفته‌های مشاهیر، حکایت‌هایی در بارهٔ شاهان و وزیران و امیران است، و برخی حکایت‌های بلند آن دارای مکررات و حشو و زوائد است.(ویکی پدیا فارسی)
سیر الملوک با سیاست نامه اثر خواجه نظام الملک طوسی یکی از آثارمهم نثر فارسی در قرن پنجم هجری است که در باب آیین فرمانروایی و کشور داری نگاشته شده است .
روانی و شیوایی و ایجاز سخن دراین کتاب چنانست که اهل ادب آن را یکی از چند کتاب معدود گرانبهای دانسته اند که برای فرا گرفتن دقایق هنر نویسندگی باید از آنها بهره جست.
این کتاب ارجمند نیز مانند بسیار دیگر از شاهکارهای زبان فارسی از گذشت زمان و تصرف کاتبان آسیب فروان دیده است و حق این بود بشیوه علمی که محتاج همت و حوصله بسیار است درآن نگریسته شود هیوبرت دارک از ایرانشناسان انگلیسی این مهم رابر عهده گرفته و پس از سالها تحقیق اینک نسخه منقحی فراهم آورده است که اصلح نسخه های موجود است از کوششهای مفید دارک تحقیق درلغات و اصطلاحات وقواعد دستور زبان این کتاب است که راه را برای مطالعه دیگر محققان می گشاید و دوستداران زبان فارسی را به دقت در متون و جستجوی نکته های تازه بر می انگیزد .
سیر الملوک با وجود نشرهای گوناگون آن در اروپا و ایران، اثری ناشناخته است و در طبقه‌بندی موضوعی فرهنگ ایرانی در جای مناسب خود قرار نگرفته و به همین دلیل درباره آن داوری‌های ناروایی هم شده است.قوام‌الدین ابوعلی حسن طوسی، نظام الملک 30 سال از دبیری در حکومت بلخ تا صدارت دستگاه الپ ارسلان و ملکشاه در قلمروی که گاه از مرز ترکستان تا آسیای صغیر و از آذربایجان تا کرمان گسترش داشته، روزها، هفته‌ها، ماه‌ها و سال ها در کار بوده و چه بسا ایام پراضطرابی را گذرانده و از نگرانی کارهایی که به انجام نمی‌رسیده یا از سستی و خیانت کارگزاران دیگر دلتنگ بوده است برخی از عناوین فصل‌های مختلف کتاب عبارتند از در شناخت نعمت پروردگار، پرسیدن از کار دین، فرستادن پیک، احتیاط در اجرای فرمان‌ها، رسولان و سفیران، سفره و پذیرایی، ترتیب دادن بار، نوا به معنی گروگان، زنان درباره و زیردستان، حساب دخل و خرج ولایت‌ها.