سیاست نامه یا سیرالملوک

نوشته خواجه نظام الملک،
به اهتمام هیوبرت دارک، سیاست نامه، شرح مجموعه دانشها و تجارب خواجه که وی آنرا “کتاب سیر” یا “کتاب سیاست” نامیده و به “سیاستنامه” و “سیرالملوک” معروف است، که وی از زمان صدور فرمان ملکشاه مبنی بر نگارش کتاب یعنی از سال ۴۷۹ تا ۴۸۴ هجری، به مدت پنج سال در حال نگارش آن بوده. این کتاب ابتدا در ۳۹ فصل تنظیم گردید و سپس در اواخر عمر خواجه، یازده فصل به آن اضافه شد و در مجموع در پنجاه فصل به آخر رسید. خود خواجه در مقدمه‌ کتاب درباره‌ سبب نوشتن سیرالملوک این گونه نوشته است: ” بنده، حسین التوسی، چنین گوید که چون تاریخ سال چهارصد و نه آمد، پروانه‌ اعلی سلطانی شاهنشاهی … به بنده و دیگر بندگان برسید، که هر یک در معنی ملک اندیشه کنید و بنگرید تا چیست که در عهد و روزگار ما نه نیک است و بر درگاه و در دیوان و مجلس ما شرط آن به جای نمی آرند، یا بر ما پوشیده است، و کدام شغل است که، پیش از این، شرایط آن به جای می آورده ‌اند و ما تدارک آن نمیکنیم، و نیز هر چه آز آیین و رسم ملوک است و در روزگار گذشته بوده است، از ملوک سلجوق بیندیشید و روشن بنویسید و بر رای ما عرضه کنید تا در آن تامل کنیم و بفرماییم تا پس از این کارهای دینی و دنیاوی بر آیین خویش رود …”