فلسفه طنز

نویسنده: جان موریل (John Morreall)
مترجمان: محمود فرجامی و دانیال جعفری
کتاب «فلسفه طنز» (The Philosophy of Laughter and Humor) یکی از منابع مهم و بنیادین در حوزه‌ی مطالعات فلسفی طنز و خنده است. این کتاب نخستین بار در سال 1987 منتشر شد و نقش قابل‌توجهی در شکل‌گیری حوزه‌ی مدرن فلسفه طنز ایفا کرد. موریل در این اثر، با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، تاریخچه و نظریه‌های مختلف طنز را بررسی می‌کند و تلاش می‌کند پاسخی به این پرسش اساسی بدهد: چرا می‌خندیم و طنز چه جایگاهی در زندگی انسان دارد؟ کتاب به چند بخش تقسیم می‌شود که هر کدام به یکی از جنبه‌های مهم طنز می‌پردازند: بررسی تاریخی و نظریه‌ها، موریل در ابتدا سه نظریه‌ی اصلی طنز را معرفی و تحلیل می‌کند: نظریه برتری(Superiority Theory)، ریشه در افلاطون، ارسطو و توماس هابز دارد. این دیدگاه می‌گوید که ما زمانی می‌خندیم که احساس کنیم از کسی یا چیزی برتری داریم. نظریه ناسازگاری (Incongruity Theory)، مهم‌ترین و رایج‌ترین نظریه. کانت و شوپنهاور از طرفداران آن بودند. این نظریه می‌گوید که خنده از مواجهه با موقعیت‌هایی ناشی می‌شود که غیرمنتظره یا ناسازگار با انتظارات ما هستند. نظریه رهایی(Relief Theory)، مرتبط با فیلسوفانی مانند فروید، این نظریه خنده را راهی برای رهایی روانی از تنش‌ها یا فشارهای درونی می‌داند. تحلیل مفهومی طنز: موریل می‌کوشد یک تعریف فلسفی دقیق از طنز ارائه دهد و آن را از مفاهیمی مانند شوخی، مسخرگی، کنایه، و طعنه متمایز کند. نقش طنز در اخلاق و دین: در بخشی از کتاب، او به بررسی این موضوع می‌پردازد که طنز چگونه می‌تواند ابزار نقد اجتماعی یا فلسفی باشد و چه رابطه‌ای با مسائل اخلاقی و باورهای دینی دارد.