کتاب مکتوبات

دین و ایمان با علم و حکمت متناقضند که هرگز در یک ذات جمع نمی توانند شد. اگر آدم دین و ایمان داشته باشد، عالم و حکیم شمرده نمی شود و اگر علم و حکمت داشته باشد، دین دار و مؤمن نخواهد بود. اگر به حرف اولیای اسلام گوش بدهیم باید لامحاله از انوار علوم و تمدن محروم بشویم چنان که هستیم. تا امروز ترجیح ما به حرف اولیای دین بوده است و به خاطر دین و ایمان از هجرت تا امروز مرتکب چه نوع امور شنیع شده ایم که ذکر آنها وحشت افزا است از قبیل سوختن کتابخانه های علوم که از ملل تربیت یافته مانده بود، ریختن خون ها و امثال ذلک و دین و ایمان خود را نگاه داشته ایم با شرکت بربریت و وحشیت و جهالت که نتیجه دین و ایمان است و اگر بعد از این نیز همین ترجیح باقی باشد، حالت ما هرگز تغییر نخواهد یافت و ترقی برای ما در دنیا از ممتنعات است و حسن اخلاق برای محال است.